Οι λέξεις έχουν δύναμη και βαρύτητα. Η γλώσσα που χρησιμοποιούμε όταν μιλάμε για την άνοια, επηρεάζει τόσο τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους με άνοια, όσο και το πώς οι ίδιοι αισθάνονται για τον εαυτό τους.
Το πρόγραμμα DEEP
Το πρόγραμμα DEEP (Dementia Engagement and Empowerment Project – Πρόγραμμα Συμμετοχής και Ενδυνάμωσης Ατόμων με Άνοια) φέρνει σε επαφή ανθρώπους με άνοια από ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο. Στόχος του είναι να στηρίξει αυτές τις ομάδες ανθρώπων στην προσπάθειά τους να αλλάξουν προς το καλύτερο τη νομοθεσία και τις υπηρεσίες που τις αφορούν.
Το DEEP έχει δώσει στη δημοσιότητα έναν νέο οδηγό τεσσάρων σελίδων σχετικά με τη γλώσσα που πρέπει να χρησιμοποιείται όταν αναφέρεται κανείς στην άνοια. Ο οδηγός απευθύνεται κυρίως -αν και όχι αποκλειστικά- στους δημοσιογράφους, μιας και τα τελευταία χρόνια η άνοια απασχολεί συχνά τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Οι συστάσεις που εμπεριέχονται στον οδηγό προέκυψαν ως αποτέλεσμα της συνεργασίας μία ομάδας 20 ανθρώπων με άνοια που συναντήθηκαν στο Λίβερπουλ γι’ αυτό ακριβώς το σκοπό.
Τα βασικά σημεία του οδηγού
Οδηγίες ως προς τη χρήση λέξεων και φράσεων
Αρχικά, οι συμμετέχοντες εντόπισαν τις λέξεις και τις φράσεις που θεωρούν ότι δεν θα πρέπει ποτέ να χρησιμοποιούνται όταν γίνεται αναφορά στην άνοια ή σε ανθρώπους με άνοια:
- Ανοϊκός
- Γεροντική άνοια
- Βάρος/φορτίο, π.χ. “οι άνθρωποι με άνοια αποτελούν βάρος για τις οικογένειές τους”, “το φορτίο των φροντιστών είναι δυσβάσταχτο”
- Θύμα
- Μάστιγα
- Επιδημία
- Εχθρός της ανθρωπότητας
- Ζωντανός θάνατος
Πρόκειται για λέξεις που έχουν χρησιμοποιηθεί και εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται κατά κόρον, όχι μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τα μέλη της ομάδας εργασίας τόνισαν ότι αναγνωρίζουν πως η χρήση συγκεκριμένων λέξεων με αρνητική χροιά, όπως η λέξη “επιδημία”, γίνεται συχνά με σκοπό να τραβήξουν την προσοχή των αναγνωστών, να τους ευαισθητοποιήσουν, να τονίσουν την αίσθηση του επείγοντος σχετικά με την ανάγκη της προόδου στον τομέα της έρευνας και της θεραπείας και να ασκήσουν πίεση προκειμένου να δοθούν μεγαλύτερα κονδύλια σε αυτούς τους τομείς.
Παρόλα αυτά, οι συμμετέχοντες διατυπώνουν την παράκληση προς τους δημοσιογράφους να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ως προς την επιλογή των λέξεων που χρησιμοποιούν και να έχουν πάντα κατά νου τον αντίκτυπο που μπορεί να έχουν συγκεκριμένες φράσεις στην ψυχολογία των ανθρώπων με άνοια και των οικογενειών τους.
Αναφορικά με τον τρόπο που οι δημοσιογράφοι αναφέρονται σε ανθρώπους που έχουν διαγνωστεί με κάποια μορφή άνοιας, τα μέλη της ομάδας ενθαρρύνουν τη χρήση των όρων “άτομα / άνθρωποι με άνοια” ή “άτομα / άνθρωποι που ζουν (καλά) με άνοια” αντί των όρων “ασθενείς με άνοια”, “πάσχοντες από άνοια” και “χρήστες (υπηρεσιών)”, καθώς θεωρούν ότι οι φράσεις αυτές είναι μονοδιάστατες και δίνουν έμφαση σε μία μόνο πτυχή της υπόστασής τους. Ταυτόχρονα όμως διευκρινίζουν ότι οι όροι αυτοί ενδέχεται να είναι κατάλληλοι και αποδεκτοί όταν χρησιμοποιούνται για ανθρώπους που νοσηλεύονται ή χρησιμοποιούν μία συγκεκριμένη υπηρεσία.
Οδηγίες ως προς τη χρήση εικόνων
Στον οδηγό του προγράμματος DEEP, τα μέλη της ομάδας εργασίας σχολιάζουν και τις εικόνες που χρησιμοποιούνται για να εμπλουτίσουν τα άρθρα που αφορούν στην άνοια. Αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι οι εικόνες θα πρέπει να βρίσκονται σε συμφωνία με το ύφος του κειμένου.
Για παράδειγμα, αν το άρθρο περιγράφει τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι με άνοια και οι οικογένειές τους μπορούν να ζήσουν μία ευτυχισμένη και γεμάτη ζωή, είναι προτιμότερο να επιλεγεί μία φωτογραφία που απεικονίζει ένα ευχάριστο στιγμιότυπο από την καθημερινότητα μίας οικογένειας και όχι μία εικόνα με ένα ρυτιδιασμένο πρόσωπο ή δύο σκελετωμένα χέρια, όπως γίνεται συνήθως.
Η άνοια δεν είναι το τέλος του κόσμου
Δεν έχει σημασία αν το μήνυμα σχετικά με το πόσο προσεκτικοί πρέπει να είμαστε όταν μιλάμε για την άνοια προέρχεται από το Ηνωμένο Βασίλειο. Τα συναισθήματα και οι ανάγκες των ατόμων που ζουν με άνοια είναι κοινά. Η άνοια δεν είναι το τέλος του κόσμου, και αυτό θα πρέπει να είναι και το μήνυμα των λέξεων που επιλέγουμε.
Όλγα Λυμπεροπούλου
Γνωστική νευροψυχολόγος, M.Sc.
Ειδίκευση στην 3η Ηλικία και τις Άνοιες
Υπεύθυνη Κέντρου Διαταραχών Μνήμης
Τηλέφωνο για ραντεβού: 6993 305422
