Πώς μιλάμε σε έναν άνθρωπο με άνοια; Εκτός από στρατηγικές για καλύτερη επικοινωνία που μπορείτε εύκολα να εφαρμόσετε, υπάρχουν και κάποιες φράσεις που θα πρέπει να αποφύγετε. Διαβάστε ποιες είναι αυτές και τι μπορείτε να πείτε εναλλακτικά.
1. “Με γνωρίζεις; Ποιος είμαι;”
Αν το άτομο με άνοια σας αναγνωρίζει, θα αισθανθεί προσβεβλημένο από αυτή την ερώτηση. Αν πάλι όχι, θα νιώσει απογοήτευση, άγχος ή και ενοχή. Αντί γι’ αυτό και, ανάλογα με τη φύση της σχέσης σας, χαιρετήστε το με τον τρόπο που το κάνατε πάντα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το να πείτε το όνομά σας μπορεί να βοηθήσει.
2. “Για προσπάθησε να θυμηθείς, πού πήγαμε βόλτα το Σάββατο;”
Μην προσπαθείτε να ελέγξετε τι μπορεί και τι δεν μπορεί να θυμηθεί ο άνθρωπος με άνοια με τέτοιου είδους ερωτήσεις: τον τοποθετούν σε μία πολύ άβολη θέση και διανοητικά, δεν έχουν κανένα απολύτως όφελος. Αντί γι’ αυτό πείτε : “Θυμάμαι τη βόλτα που πήγαμε στη θάλασσα το Σάββατο. Ήπιαμε τον καφέ μας στη λιακάδα. Τι όμορφα που ήταν!”. Έτσι, θα βοηθήσετε το αγαπημένο σας πρόσωπο να ανασύρει αναμνήσεις χωρίς να νιώθει την πίεση να αποδείξει ότι μπορεί να τα καταφέρει.
3. “Δεν είναι ότι δεν θυμάσαι! Απλά δεν δίνεις προσοχή όταν σου μιλάω!”
Κι όμως, το πρόβλημα δεν είναι ότι το άτομο με άνοια δεν δίνει προσοχή όταν του μιλάτε. Είναι ότι δεν θυμάται. Ή μπορεί όντως να αντιμετωπίζει προβλήματα συγκέντρωσης και να μην μπορεί να εστιάσει σε αυτό που του λέτε, γι’ αυτό και να σας ρωτά ξανά και ξανά τα ίδια πράγματα. Αντί γι’ αυτό, αν η υπομονή σας σας το επιτρέπει, επαναλάβετε με ηρεμία την πληροφορία στο αγαπημένο σας πρόσωπο όσες φορές χρειαστεί.
4. “Τι έκανες το πρωί όσο έλειπα;”
Για έναν άνθρωπο που η βασική δυσκολία που αντιμετωπίζει είναι το να θυμηθεί πρόσφατα γεγονότα, το να καταφέρει να διηγηθεί όσα συνέβησαν πριν λίγες ώρες είναι μία εξαιρετικά απαιτητική δοκιμασία. Αντί γι’ αυτό, διατυπώστε κλειστού τύπου ερωτήσεις που απαιτούν συγκεκριμένες απαντήσεις (π.χ. “Πήρες τα φάρμακα που σου άφησα στο τραπέζι της κουζίνας;”) και εστιάστε κυρίως στο παρόν, για το οποίο τα άτομα με άνοια μπορούν να συζητήσουν με μεγαλύτερη άνεση.
5. “Θα πάμε πρώτα στο γιατρό, μετά θα περάσουμε από τη λαϊκή αγορά και το μεσημέρι θα συναντηθούμε με τα παιδιά για να φάμε όλοι μαζί”
Πολύ συχνά, οι άνθρωποι με άνοια δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις πληροφορίες που ακούν όταν η διατύπωση είναι μακροσκελής και περίπλοκη. Αντί γι’ αυτό, πείτε αυτό που θέλετε χρησιμοποιώντας απλές, σύντομες προτάσεις και δίνοντας μόνο μία πληροφορία κάθε φορά.
6. “Δεν το κάνεις σωστά. Άστο, θα το κάνω εγώ”
Δραστηριότητες που χάνονται, σπάνια ανακτώνται. Αν αποθαρρύνετε το αγαπημένο σας πρόσωπο από το να ασχοληθεί με μια δραστηριότητα κάθε φορά που κάνει κάποιο λάθος, θέτετε σε άμεσο κίνδυνο τη λειτουργικότητά του. Αντί γι’ αυτό, τονώστε την αυτοπεποίθησή του τονίζοντας όλα όσα κάνει σωστά και προσπερνώντας τα λάθη. Ενθαρρύνετέ τον να κινητοποιηθεί και να πλύνει τα πιάτα, να ποτίσει τα λουλούδια, να διπλώσει τα ρούχα – ακόμα κι αν αυτό σημαίνει διπλή δουλειά για εσάς ύστερα.
7. “Άκουσες τις ειδήσεις; Έγινε τρομοκρατική επίθεση με δεκάδες νεκρούς!”
Είναι θεμιτό το άτομο με άνοια να είναι προσανατολισμένο στην επικαιρότητα και ενήμερο για τα σημαντικά γεγονότα που συμβαίνουν στην Ελλάδα και στον κόσμο. Ωστόσο, οι εκτενείς αναφορές σε δυσάρεστα ή/και βίαια γεγονότα μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση και αισθήματα ανασφάλειας και φόβου. Αντί γι ‘αυτό, δώστε τις πληροφορίες που θεωρείτε σημαντικές με απλό τρόπο, διατηρήστε τη συζήτηση σε καθησυχαστικό επίπεδο και επικεντρωθείτε στα καλά νέα της ημέρας.
8. “Μα είναι δυνατόν να πιστεύεις ότι σου πήρα εγώ το δαχτυλίδι; Εσύ μου το χάρισες, το ξέχασες;”
Συχνά, οι άνθρωποι με μεσαίου και προχωρημένου σταδίου άνοια πιστεύουν πράγματα που δεν ισχύουν. Αν έρθετε αντιμέτωποι με μία τέτοια κατάσταση, το να εκφράσετε το θυμό σας όχι μόνο δεν θα φέρει κανένα αποτέλεσμα, αλλά είναι πιθανό να οδηγήσει σε εντονότερα προβλήματα συμπεριφοράς. Αντί γι’ αυτό, αλλάξτε διακριτικά θέμα, στρέφοντας την προσοχή του αγαπημένου σας προσώπου σε κάτι άλλο. Πείτε π.χ. “Εντάξει μαμά, έχεις δίκιο, θα στο δώσω πίσω. Έλα τώρα να δοκιμάσεις το γλυκό που ετοίμασα μόνο για σένα!”.
9. “Τι είναι αυτά που λες; Ο πατέρας σου πέθανε πριν από 25 χρόνια!”
Η απότομη έκθεση ενός ανθρώπου με άνοια στην πραγματικότητα του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου που συνέβη πριν καιρό μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα να βιώσει την απώλεια και τα δυσάρεστα συναισθήματα που τη συνοδεύουν ξανά από την αρχή. Αντί γι’ αυτό, προσπεράστε το συγκεκριμένο θέμα ή αν επιλέξετε να το σχολιάσετε, κάντε το με ευαισθησία και διακριτικότητα.
10. “Πώς είμαστε σήμερα, γλυκιά μου; Μήπως πεινάμε ή διψάμε;”
Η “μωρουδίστικη” ομιλία, η οποία συνήθως χαρακτηρίζεται από αργό ρυθμό, υπερβολικό τονισμό και αυξημένη ένταση, κάνει τα άτομα με άνοια να νιώθουν ανίκανα και υποδεέστερα. Αντί γι αυτό, αντιμετωπίστε τον άνθρωπο που ξεχνά ως ισότιμο συνομιλητή, φροντίζοντας ωστόσο να απλοποιείτε τα νοήματα στο βαθμό που είναι κατάλληλος για το στάδιο της νόσου στο οποίο βρίσκεται.
Αντί επιλόγου
Οι παραπάνω συμβουλές έχουν ως στόχο να βελτιώσουν την ποιότητα της επικοινωνίας σας με το αγαπημένο σας πρόσωπο και ταυτόχρονα, να προστατέψουν την αξιοπρέπεια και την αυτοεκτίμησή του. Αν, ώστoσο, έχετε χρησιμοποιήσει στο παρελθόν ή χρησιμοποιήσετε στο μέλλον κάποιες από αυτές τις φράσεις, μην νιώθετε ενοχές. Όπως ακριβώς δεν υπάρχει ο “τέλειος” γονιός, έτσι δεν υπάρχει και ο “τέλειος” φροντιστής. Θυμίστε στον εαυτό σας ότι κάνετε ότι καλύτερο μπορείτε. Η άνευ όρων αγάπη μαζί με την υποστήριξη, την έγκυρη ενημέρωση και την εκπαίδευση σχετικά με τις προκλήσεις τις νόσου θα σας βοηθήσουν να φροντίσετε τον άνθρωπό σας -και εσάς τους ίδιους- με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Όλγα Λυμπεροπούλου
Γνωστική νευροψυχολόγος, M.Sc.
Ειδίκευση στην 3η Ηλικία και τις Άνοιες
Υπεύθυνη Κέντρου Διαταραχών Μνήμης
Τηλέφωνο για ραντεβού: 6993 305422
* Διαβάστε το άρθρο όπως δημοσιεύθηκε στο OW εδώ.
