Ένα αγαπημένο σας πρόσωπο έχει νόσο Αλτσχάιμερ ή κάποια άλλη μορφή άνοιας. Είναι δύσκολο για εκείνον / εκείνη και σίγουρα, είναι δύσκολο και για εσάς. Υπάρχει όμως τρόπος να κάνετε την καθημερινότητα λίγο πιο απλή και ευχάριστη για όλους. Το μυστικό κρύβεται στην κατάρτιση ενός προγράμματος καθημερινών δραστηριοτήτων.
Περιεχόμενα:
- Σε ποιες περιπτώσεις είναι χρήσιμη η κατάρτιση ενός προγράμματος δραστηριοτήτων;
- Πώς μπορεί ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων να κάνει ευκολότερη την καθημερινότητα;
- Πώς μπορώ να φτιάξω ένα πρόγραμμα καθημερινών δραστηριοτήτων;
- Τι πρέπει να θυμάστε.
- Τι πρέπει να αποφύγετε.
Σε ποιες περιπτώσεις είναι χρήσιμη κατάρτιση ενός προγράμματος δραστηριοτήτων;
Θα βρείτε ιδιαίτερα χρήσιμη τη δημιουργία ενός προγράμματος καθημερινών δραστηριοτήτων αν φροντίζετε έναν άνθρωπο με αρχικού ή μεσαίου σταδίου άνοια και διαπιστώνετε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:
- Ο φόβος για τα προχωρημένα στάδια της νόσου σας παραλύει και δεν σας επιτρέπει να αξιοποιήσετε όλα όσα το αγαπημένο σας πρόσωπο εξακολουθεί να είναι σε θέση να κάνει και να απολαύσει σήμερα.
- Υπάρχουν πολλές ημέρες που ασχολείστε μόνο με τα απολύτως απαραίτητα και δεν καταφέρνετε να κάνετε τίποτα που να δίνει πραγματική χαρά στον άνθρωπό σας ή σε εσάς.
- Νιώθετε πως οι ώρες περνούν απελπιστικά αργά και η ανία “πνίγει” και εσάς και τον άνθρωπο που φροντίζετε.
- Η συμμετοχή πολλών μελών της οικογένειας στη φροντίδα περιπλέκει την καθημερινότητα και η συνεννόηση μεταξύ σας για όσα πρέπει να γίνουν μέσα στη μέρα είναι δύσκολη.
Πώς μπορεί ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων να κάνει ευκολότερη την καθημερινότητα ;
Η κατάρτιση ενός προγράμματος καθημερινών δραστηριοτήτων μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των οικογενειών που βιώνουν την πρόκληση της άνοιας με πολλούς τρόπους:
- Δημιουργεί μία ρουτίνα. Οι περισσότεροι άνθρωποι με άνοια νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο της ζωής τους. Ένα σταθερό πρόγραμμα δραστηριοτήτων εξασφαλίζει προβλεψιμότητα και δημιουργεί την αίσθηση της ασφάλειας.
- Μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης διαταραχών συμπεριφοράς. Όταν ένας άνθρωπος με άνοια είναι ήρεμος και κινητοποιημένος, είναι λιγότερο πιθανό να εμφανίσει δύσκολες συμπεριφορές, όπως περιπλάνηση.
- Βοηθά τους ανθρώπους με άνοια να αισθάνονται χρήσιμοι και ικανοί. Και αυτό αρκεί για να τονώσει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή τους.
- Κάνει πιο ομαλή τη μετάβαση σε προχωρημένα στάδια της άνοιας. Για παράδειγμα, το μπάνιο είναι μια δραστηριότητα που συχνά αποτελεί πηγή μεγάλων εντάσεων στα μεσαία και προχωρημένα στάδια της άνοιας. Ωστόσο, ένας άνθρωπος που έχει συνηθίσει από την αρχή της νόσου να κάνει μπάνιο κάθε βράδυ στις 20:30, πιθανότατα δεν θα αντιδράσει μελλοντικά σε κάτι που ούτως ή άλλως θεωρεί ως δεδομένο.
- Βοηθά το σώμα να λειτουργεί σωστά. Ο ανθρώπινος οργανισμός λειτουργεί καλύτερα όταν οι ανάγκες του ικανοποιούνται συγκεκριμένες ώρες της ημέρας. Για παράδειγμα, ο ύπνος είναι σαφώς ανώτερος ποιοτικά όταν ξαπλώνουμε και ξυπνάμε περίπου την ίδια ώρα κάθε ημέρα. Αντίστοιχα οφέλη έχει η σταθερή ώρα γευμάτων, χρήσης της τουαλέτας κλπ.
- Κρατά ενήμερους για τις προγραμματισμένες δραστηριότητες όλους τους εμπλεκόμενους: τα μέλη της οικογένειας που συμμετέχουν στη φροντίδα, τους επαγγελματίες φροντιστές που βοηθούν κατ’ οίκον, ακόμα και τον ίδιο τον άνθρωπο που ξεχνά.
- Εξάλλου, οι περισσότεροι είμαστε πλάσματα της συνήθειας: είμαστε πιο ήρεμοι και χαρούμενοι όταν οι καταστάσεις είναι προβλέψιμες και αναμενόμενες – και άνθρωποι με άνοια δεν αποτελούν εξαίρεση.
Πώς μπορώ να φτιάξω ένα πρόγραμμα καθημερινών δραστηριοτήτων;
Το πρόγραμμα καθημερινών δραστηριοτήτων δεν αρκεί να υπάρχει στο μυαλό μας σαν μια νοερή εικόνα. Αντίθετα, θα πρέπει να είναι γραμμένο σε μια σελίδα χαρτί ή έναν λευκό πίνακα και αναρτημένο σε εμφανές σημείο σε κάποιο από τα δωμάτια του σπιτιού που τα μέλη της οικογένειας επισκέπτονται συχνά (π.χ. στην κουζίνα) ώστε να μπορεί ο καθένας να το συμβουλεύεται όποτε χρειάζεται.
Xωρίστε τον πίνακα δραστηριοτήτων σε τέσσερα μέρη:
- Πρωί
- Μεσημέρι
- Απόγευμα
- Βράδυ
Οι δραστηριότητες καταγράφονται στον πίνακα λεκτικά με τη μορφή λίστας ή με απλές, επεξηγηματικές εικόνες (κάτι που είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στην περίπτωση ατόμων που δυσκολεύονται με την κατανόηση των λέξεων ή/και βρίσκονται σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου).
Στον πίνακα μπορείτε να καταγράψετε δραστηριότητες που:
- εξασφαλίζουν την κάλυψη των βασικών αναγκών του ανθρώπου που φροντίζετε (π.χ. ύπνος, γεύματα, τουαλέτα, βούρτσισμα δοντιών, μπάνιο, λήψη φαρμάκων).
- κινητοποιούν και αξιοποιούν τις ικανότητες του ατόμου που παραμένουν σε καλό επίπεδο (π.χ. συμμετοχή στο καθάρισμα του σπιτιού, το μαγείρεμα, τα ψώνια, τη φροντίδα των φυτών).
- δίνουν χαρά και ικανοποίηση (π.χ. ακρόαση μουσικής, παρακολούθηση ταινίας, τραγούδι, διάβασμα, βόλτα στο πάρκο, σωματική άσκηση, αναπόληση ευχάριστων αναμνήσεων)
- προσφέρουν ευκαιρίες για αλληλεπίδραση και κοινωνικοποίηση (π.χ. επίσκεψη σε φίλους / συγγενείς, επιτραπέζια παιχνίδια).
Τι πρέπει να θυμάστε:
- Σεβαστείτε τις υπάρχουσες συνήθειες του ανθρώπου που ξεχνά. Αν π.χ. έχει συνηθίσει να κάνει το μπάνιο του το πρωί, δεν υπάρχει λόγος να προσπαθήσετε να τον πείσετε να κάνει μπάνιο πριν τον ύπνο. Το μόνο που θα καταφέρετε είναι να προκαλέσετε αντιδράσεις και εκνευρισμό.
- Προγραμματίστε τις πιο απαιτητικές διανοητικά δραστηριότητες κατά τις πρωινές ώρες. Συνήθως, οι άνθρωποι με άνοια είναι περισσότερο διαυγείς το πρωί απ’ ότι το απόγευμα ή το βράδυ.
- Να είστε ρεαλιστές. Φτιάξτε ένα απλό πρόγραμμα που να είναι λαμβάνει υπόψη τις συνήθειες και τις προτιμήσεις του ανθρώπου σας, αλλά και τις δικές σας δυνατότητες και ανάγκες. Σκοπός σας είναι να δομήσετε και να εμπλουτίσετε την καθημερινότητα του ατόμου που φροντίζετε και όχι να παρέχετε ερεθίσματα 24ώρες το 24ωρο.
- Να είστε ευέλικτοι. Το πρόγραμμα δραστηριοτήτων υπάρχει για να σας διευκολύνει, όχι για να σας “φυλακίζει” σε προεπιλογές. Κάντε τις απαραίτητες αναπροσαρμογές ανάλογα με το τι λειτουργεί και τι όχι, τις προτιμήσεις και τις αντιδράσεις του αγαπημένου σας προσώπου, το διαθέσιμο χρόνο, τις αλλαγές που προκύπτουν από την εξέλιξη της νόσου κλπ.
- Να θυμάστε ότι υπάρχει πάντα ένας εναλλακτικός τρόπος για να γίνουν τα πράγματα. Αν, για παράδειγμα, ο σύζυγός σας έχει συνηθίσει να τρώει το μεσημεριανό του στις 13:00, αλλά τα παιδιά σας θα έρθουν για φαγητό στις 15:00, μπορεί να φάει τη μισή ποσότητα φαγητού τη συνηθισμένη ώρα και την υπόλοιπη όταν καθίσει όλη η οικογένεια στο τραπέζι.
Τι πρέπει να αποφύγετε:
- Αποφύγετε να περιορίζετε προληπτικά την ανεξαρτησία του ανθρώπου που ξεχνά. Π.χ. αν συνεχίζει να πηγαίνει μέχρι τη γωνία του δρόμου για να πάρει ψωμί από το φούρνο της γειτονιάς χωρίς δυσκολία, αλλά εσείς φοβάστε μήπως χαθεί, μην του απαγορεύσετε να πηγαίνει. Αντ’ αυτού, είναι προτιμότερο να τον παρακολουθείτε διακριτικά από το μπαλκόνι, να ενημερώστε τους υπαλλήλους για το πρόβλημα που αντιμετωπίζει ώστε να σας ειδοποιήσουν αν χρειαστεί και να είστε σε εγρήγορση ώστε να εντοπίσετε εγκαίρως σημάδια που δείχνουν ότι δεν είναι πια σε θέση να διεκπεραιώσει αυτή τη δραστηριότητα με ασφάλεια.
- Μην διακόπτετε δραστηριότητες που δίνουν στον άνθρωπό σας χαρά, επειδή δεν τις κάνει πια τόσο γρήγορα ή/και αποτελεσματικά. Π.χ. μη στερήσετε από τη γυναίκα που κάποτε ήταν η νοικοκυρά του σπιτιού την ευκαιρία να μαγειρέψει ένα απλό φαγητό επειδή τα φαγητά της δεν είναι πια τόσο νόστιμα όσο παλιά. Εναλλακτικά, προτείνετέ της να μαγειρέψτε μαζί ή προσθέστε τα απαραίτητα καρυκεύματα στο τέλος. Οι δραστηριότητες που διακόπτονται είναι πολύ δύσκολο -αν όχι αδύνατο- να ανακτηθούν.
- Μην ξεχνάτε να προγραμματίζετε χρόνο και για τη δική σας ξεκούραση. Αν θέλετε να είστε σε θέση να προσφέρετε ποιοτική φροντίδα στο αγαπημένο σας πρόσωπο, περιφρουρήστε το χρόνο “επαναφόρτισής” σας. Ακόμα τριάντα λεπτά προσωπικού χρόνου την ημέρα για να διαβάσετε λίγες σελίδες από το αγαπημένο σας βιβλίο ή να συναντήσετε ένα φιλικό πρόσωπο μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
Όλγα Λυμπεροπούλου
Γνωστική νευροψυχολόγος, M.Sc.
Ειδίκευση στην 3η Ηλικία και τις Άνοιες
Υπεύθυνη Κέντρου Διαταραχών Μνήμης
Τηλέφωνο για ραντεβού: 6993 305422
