Προβλήματα ακοής και άνοια: ποια είναι η μεταξύ τους σχέση; Η βαρηκοΐα αφορά 1 στους 3 ηλικιωμένους από 65 έως 75 ετών, ενώ για τους μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους το αντίστοιχο ποσοστό αγγίζει το 50%. Σε σύγκριση όμως με τον πραγματικό αριθμό των ατόμων που έχουν ανάγκη τα ακουστικά βαρηκοΐας ελάχιστοι είναι εκείνοι που τα χρησιμοποιούν – και αυτό φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά όχι μόνο την καθημερινή λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής τους, αλλά ακόμα και την πιθανότητα να εμφανίσουν άνοια στο μέλλον.
Προβλήματα ακοής και άνοια: τι δείχνουν οι σχετικές μελέτες.
Σε μία μελέτη του 2013, οι ερευνητές αξιολόγησαν τις νοητικές λειτουργίες 2000 ηλικιωμένων. Έξι χρόνια μετά, ο κίνδυνος έκπτωσης των νοητικών λειτουργιών για τους συμμετέχοντες που εμφάνιζαν σοβαρά προβλήματα ακοής ήταν 24% μεγαλύτερος συγκριτικά με τα άτομα που είχαν φυσιολογική ακοή.
Αντίστοιχα, σε μία μελέτη του 2011, η ίδια ομάδα επιστημόνων παρακολούθησε για 12 έως 18 χρόνια μία ομάδα 639 διανοητικά υγιών ατόμων, οι νοητικές λειτουργίες των οποίων αξιολογούνταν σε τακτά χρονικά διαστήματα. Αναλύοντας τα δεδομένα που συνέλεξαν, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι όσο σοβαρότερη ήταν η απώλεια της ακοής των συμμετεχόντων στην αρχή της μελέτης, τόσο μεγαλύτερη ήταν η πιθανότητά τους να εμφανίσουν άνοια. Μάλιστα, εκείνοι που είχαν μέτριας βαρύτητας βαρηκοΐα αντιμετώπιζαν τριπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας συγκριτικά με τους συμμετέχοντες με φυσιολογική ακοή.
Πώς συνδέονται τα προβλήματα ακοής και η άνοια; Τα πιθανά σενάρια.
Με ποιον τρόπο όμως τα προβλήματα ακοής συνδέονται με την άνοια; Τέσσερα είναι τα πιθανά σενάρια τα οποία εξετάζονται. Η μία πιθανότητα -για την οποία φαίνεται να διατυπώνονται και οι περισσότερες αντιρρήσεις- είναι η ύπαρξη ενός κοινού παράγοντα που συμβάλλει στην εμφάνιση τόσο της βαρηκοϊας, όσο και της άνοιας. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης αναφέρουν ότι ένας τέτοιος παράγοντας θα μπορούσε να είναι, για παράδειγμα, η υψηλή αρτηριακή πίεση.
Μία δεύτερη πιθανότητα είναι ότι, εξαιτίας της συνεχούς προσπάθειας που καταβάλλουν οι ηλικιωμένοι με βαρηκοΐα για να κατανοήσουν τους ήχους που ακούν, δημιουργούν στον εγκέφαλο ένα δυσβάσταχτο “γνωστικό φορτίο”. Αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλος αναγκάζεται να καταναλώνει πολύ μεγάλη ενέργεια στην προσπάθεια να συλλάβει και να κατανοήσει τους ήχους, με αποτέλεσμα να λειτουργούν σε επίπεδο χαμηλότερο του φυσιολογικού άλλες νοητικές λειτουργίες, όπως η προσοχή και η μνήμη.
Μία τρίτη υπόθεση που έχει διατυπωθεί για τη σχέση βαρηκοΐας και άνοιας είναι ότι, στην περίπτωση των ατόμων με μειωμένη ακοή, τα τμήματα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για την πρόσληψη και επεξεργασία των ήχων που φτάνουν στα αφτιά μας λαμβάνουν λιγότερα ερεθίσματα απ’ ότι θα έπρεπε, με αποτέλεσμα να αδρανοποιούνται και να συρρικνώνονται, επηρεάζοντας έτσι αρνητικά και τις υπόλοιπες νοητικές λειτουργίες που έχουν την έδρα τους εκεί.
Τέλος, εξίσου πιθανή φαίνεται και η εκδοχή σύμφωνα με την οποία οι ηλικιωμένοι με βαρηκοΐα, λόγω της έντονης δυσκολίας στην επικοινωνία και των αρνητικών συναισθημάτων που απορρέουν από αυτή την κατάσταση, αποφεύγουν τις κοινωνικές συναναστροφές και απομονώνονται, γεγονός που γνωρίζουμε καλά ότι αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση άνοιας.
Μπορούν τα ακουστικά βαρηκοΐας να βελτιώσουν τις νοητικές λειτουργίες των ηλικιωμένων;
Πέρα όμως από τη φύση της σχέσης που συνδέει τα προβλήματα ακοής με την άνοια, αυτό που έχει ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι να διερευνηθεί κατά πόσο η χρήση ακουστικών βαρηκοϊας θα μπορούσε να βελτιώσει τις νοητικές λειτουργίες των ηλικιωμένων με μειωμένη ακοή.
Μία πρόσφατη μελέτη στην οποία συμμετείχαν 94 άτομα από 65 έως 85 ετών με σοβαρή βαρηκοΐα έδωσε τα πρώτα αισιόδοξα μηνύματα προς αυτή την κατεύθυνση. Στους συμμετέχοντες τοποθετήθηκαν κοχλιακά εμφυτεύματα, ενώ παράλληλα όλοι οι ηλικιωμένοι εντάχθηκαν σε πρόγραμμα ακουστικής αποκατάστασης. Ένα χρόνο μετά, το 80% των συμμετεχόντων εμφάνισαν εντυπωσιακή βελτίωση των νοητικών τους λειτουργιών. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά τα θετικά αποτελέσματα της παραπάνω μελέτης, θα πρέπει να πραγματοποιηθούν μεγαλύτερες και καλύτερα σχεδιασμένες μελέτες προκειμένου να επιβεβαιώσουμε ότι πράγματι τα ακουστικά βαρηκοΐας μπορούν να βελτιώσουν τις νοητικές λειτουργίες των ηλικιωμένων και να καθυστερήσουν ή να αποτρέψουν την εμφάνιση άνοιας.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, μόνο το 15-20% των ηλικιωμένων που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τη χρήση των ακουστικών βαρηκοΐας τα χρησιμοποιούν συστηματικά. Ανεξάρτητα λοιπόν με το ποια τελικά θα αποδειχθεί ότι είναι η βάση της σχέσης μεταξύ βαρηκοΐας και άνοιας, όλοι όσοι ερχόμαστε σε επαφή με ηλικιωμένους που αντιμετωπίζουν προβλήματα ακοής είτε από τη θέση του οικογενειακού φροντιστή, είτε από τη θέση του επαγγελματία υγείας, θα πρέπει να ενθαρρύνουμε τη χρήση βοηθημάτων ακοής καθώς αποδεδειγμένα συμβάλλουν στην ομαλοποίηση της λεκτικής επικοινωνίας, την ενθάρρυνση της κοινωνικοποίησης, την τόνωση της αυτοπεποίθησης, την ενίσχυση της ασφάλειας και τη γενικότερη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων.
Όλγα Λυμπεροπούλου
Γνωστική νευροψυχολόγος, M.Sc.
Ειδίκευση στην 3η Ηλικία και τις Άνοιες
Υπεύθυνη Κέντρου Διαταραχών Μνήμης
Τηλέφωνο για ραντεβού: 6993 305422
