Έχει συμβεί σε όλους μας να ξεχάσουμε κάτι. Να ψάχνουμε απεγνωσμένα τα κλειδιά του αυτοκινήτου μας σε τσέπες, τσάντες, ράφια και συρτάρια. Ή να καταλήγουμε με βεβαιότητα στο συμπέρασμα ότι μας έχουν κλέψει το κινητό γιατί πολύ απλά είναι αδύνατον να θυμηθούμε πού το ακουμπήσαμε την τελευταία φορά. Ή ακόμα, να μην μπορούμε να ανακαλέσουμε το όνομα της πασίγνωστης ξανθιάς πρωταγωνίστριας της ελληνικής ταινίας που παρακολουθούμε για πολλοστή φορά, όσο κι αν προσπαθούμε. Νόσος Αλτσχάιμερ ή απλά αφηρημάδα;
Περιεχόμενα:
- Αλτσχάιμερ από τα 30; Μάλλον όχι.
- Η μνήμη γερνά μαζί με το υπόλοιπο σώμα.
- Προβλήματα μνήμης: Τι είναι φυσιολογικό και τι όχι;
Αλτσχάιμερ από τα 30; Μάλλον όχι.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ (καλώς εχόντων των πραγμάτων) το περιστατικό που μου συνέβη πριν από μερικά χρόνια. Ήταν μία όμορφη καλοκαιρινή βραδιά και η πανσέληνος έλαμπε πάνω από το Λυκαβηττό, αλλά δεν είχα το κουράγιο να σταθώ και να απολαύσω τη στιγμή: η μέρα μου είχε ξεκινήσει στις 7 το πρωί και μόλις έβγαινα από το γραφείο μου φορτωμένη με το λάπτοπ και την τσάντα με τις σημειώσεις μου. Μηχανικά, κατευθύνθηκα προς το σημείο όπου πάρκαρα συνήθως το αυτοκίνητό μου.
Όμως, έκπληξη! Το αυτοκίνητο δεν ήταν στη θέση που το είχα αφήσει πριν λίγες ώρες. Έκανα το γύρω του τετραγώνου μήπως τυχόν είχα παρκάρει σε άλλο σημείο και δεν το θυμόμουν, αλλά μάταια. Με τις παλάμες μου ιδρωμένες και την καρδιά μου να χτυπά σαν τρελή, έχοντας αποτύχει να δώσω οποιαδήποτε άλλη λογική εξήγηση, πήρα στα χέρια μου το κινητό για να καλέσω την αστυνομία και να δηλώσω την κλοπή.
Και τότε θυμήθηκα: το αυτοκίνητο ήταν στο συνεργείο και για να έρθω είχα χρησιμοποιήσει ταξί. Ήμουν μόλις 30 ετών, δηλαδή τουλάχιστον 35 χρόνια νεότερη από τη συνηθισμένη ηλικία εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ και των άλλων, λιγότερο συχνών μορφών άνοιας. Τι πήγαινε τόσο λάθος, ώστε να με προδώσει η μνήμη μου με τέτοιο κραυγαλέο τρόπο; Στη δική μου περίπτωση, η μνήμη μου «κράσαρε» λόγω της παρατεταμένης σωματικής και διανοητικής κούρασης που βίωνα εκείνη την περίοδο και η οποία, σε συνδυασμό με τις ελάχιστες ώρες ποιοτικού ύπνου, δημιούργησαν ένα κυριολεκτικά εκρηκτικό κοκτέιλ για τον εγκέφαλο.
Η κόπωση είναι ένας πολύ συχνός λόγος για τον οποίο οι νεότεροι σε ηλικία άνθρωποι ξεχνούν. Δεν είναι όμως ο μόνος. Η μνήμη είναι ευάλωτη στην επίδραση εξωτερικών, αλλά και εσωτερικών παραγόντων. Στην ηλικία των 30, 40 ή 50 ετών, οι διαταραχές μνήμης μπορούν να αποδοθούν σε παθολογικές καταστάσεις όπως η νόσος Αλτσχάιμερ μόνο σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις. Συνήθως, η μνήμη υπολειτουργεί επειδή προσπαθούμε να κάνουμε πολλά διαφορετικά πράγματα ταυτόχρονα, λόγω έντονου στρες, εξαιτίας διαταραχών της διάθεσης όπως η κατάθλιψη, ή απλά, επειδή μεγαλώνουμε.
Η μνήμη γερνά μαζί με το υπόλοιπο σώμα.
Η άνοια δεν είναι μέρος της φυσιολογικής διαδικασίας της γήρανσης. Ωστόσο, καθώς μεγαλώνουμε, μαζί με την πρεσβυωπία και τις ρυτίδες εμφανίζονται σταδιακά και τα -εντονότερα πλέον- προβλήματα μνήμης. Ο εγκέφαλός μας γερνά, όπως και τα υπόλοιπα όργανα του σώματός μας. Τουλάχιστον οι μισοί από τους ανθρώπους 65 ετών και άνω αναφέρουν ότι ξεχνούν περισσότερο απ’ ότι στο παρελθόν. Οι συχνότερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν αφορούν στο να θυμηθούν ονόματα ανθρώπων που αναγνωρίζουν (συνήθως ατόμων του φιλικού τους κύκλου και διάσημων) και πρόσφατα γεγονότα, όπως για παράδειγμα τις λεπτομέρειες μίας συζήτησης.
Στην πραγματικότητα όμως, αυτό που μειώνεται με την ηλικία δεν είναι η μνήμη, αλλά η ταχύτητα. Οι διανοητικά υγιείς ηλικιωμένοι χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να μάθουν καινούριες πληροφορίες, αλλά και περισσότερο χρόνο για να θυμηθούν αυτό που θέλουν. Οι έρευνες δείχνουν ότι αν αυτός ο χρόνος τους δοθεί, τότε τα καταφέρνουν περίφημα, εξίσου καλά μάλιστα με ανθρώπους πολύ νεότερούς τους.
Αν ανήκετε σε αυτή την ηλικιακή ομάδα και αντιμετωπίζετε αντίστοιχες δυσκολίες, να είστε επιεικείς και υπομονετικοί με τον εαυτό σας. Θυμηθείτε: η πληροφορία που ψάχνετε δεν έχει σβηστεί από τη μνήμη σας. Είναι εκεί, απλά χρειάζεστε λίγο περισσότερο χρόνο για να την ανασύρετε από τον αχανή αποθηκευτικό χώρο του εγκεφάλου όπου αρχειοθετούνται οι αναμνήσεις.
Προβλήματα μνήμης: τι είναι φυσιολογικό και τι όχι;
Ένα από τα ερωτήματα που απασχολεί συχνά τους ανθρώπους 65+ ετών είναι το πώς μπορούν να καταλάβουν αν οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οφείλονται στη φυσιολογική διαδικασία της γήρανσης ή αν αποτελούν πρώιμα σημάδια της νόσου Αλτσχάιμερ.
Το σημαντικότερο κριτήριο για το διαχωρισμό ανάμεσα στα παθολογικά και στα φυσιολογικά για την ηλικία προβλήματα μνήμης είναι η επίδραση που έχουν στην καθημερινή ζωή των ατόμων που τα βιώνουν. Στην περίπτωση των διανοητικά υγιών ηλικιωμένων, οι διαταραχές μνήμης είναι ήπιες και δεν επηρεάζουν την ικανότητά τους να ασχολούνται με τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Αντίθετα, οι άνθρωποι που έχουν νόσο Αλτσχάιμερ ή κάποια άλλη μορφή άνοιας δυσκολεύονται να κάνουν πράγματα που παλιότερα τους φαίνονταν πολύ εύκολα και ανησυχούν διαρκώς για τη μνήμη τους που αποδυναμώνεται.
Τα παρακάτω παραδείγματα εξηγούν τις διαφορές ανάμεσα στις διαταραχές μνήμης που μπορεί να αντιμετωπίζει ένας υγιής ηλικιωμένος και ένας άνθρωπος με άνοια.
Ονόματα
- Υγιής ηλικιωμένος: Δεν μπορεί να ανακαλέσει το όνομα ενός γνωστού του ή ενός ηθοποιού τη στιγμή που θέλει, αργότερα όμως καταφέρνει να το θυμηθεί.
- Ηλικιωμένος με άνοια: Ξεχνά συχνά τα ονόματα ή δεν αναγνωρίζει καν ανθρώπους του περιβάλλοντός του.
Συζητήσεις και γεγονότα
- Υγιής ηλικιωμένος: Μπορεί να ξεχάσει ορισμένες λεπτομέρειες μίας πρόσφατης συζήτησης ή ενός γεγονός που συνέβη πριν από πολλούς μήνες.
- Ηλικιωμένος με άνοια: Αδυνατεί να θυμηθεί τις λεπτομέρειες πρόσφατων συζητήσεων και γεγονότων ή ακόμα και το ίδιο το γεγονός.
Λέξεις
- Υγιής ηλικιωμένος: Περιστασιακά ξεχνά τα ονόματα καθημερινών αντικειμένων ή ψάχνει την κατάλληλη λέξη για να πει αυτό που θέλει.
- Ηλικιωμένος με άνοια: Ξεχνά συστηματικά τα ονόματα καθημερινών αντικειμένων. Στην προσπάθειά του να εκφραστεί κάνει μεγάλες παύσεις, λέει περιφραστικά αυτό που θέλει ή χρησιμοποιεί λάθος λέξεις.
Προσωπικά αντικείμενα
- Υγιής ηλικιωμένος: Κάποιες φορές ψάχνει τα προσωπικά του αντικείμενα μέσα στο σπίτι, όπως π.χ. τα γυαλιά ή τα κλειδιά του, αλλά τελικά τα βρίσκει.
- Ηλικιωμένος με άνοια: Χάνει διαρκώς τα πράγματά του και τα αναζητά εναγωνίως σε όλο το σπίτι. Κρύβει αντικείμενα αξίας σε «ασφαλή» σημεία, αλλά μετά αδυνατεί να θυμηθεί που τα έχει τοποθετήσει.
Βιβλία και ταινίες
- Υγιής ηλικιωμένος: Κάποιες φορές νιώθει ότι τον κουράζει το να διαβάζει για πολλή ώρα ένα βιβλίο ή να παρακολουθεί μία μεγάλη σε διάρκεια κινηματογραφική ταινία.
- Ηλικιωμένος με άνοια: Δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί για να διαβάσει ένα βιβλίο ή να παρακολουθήσει μία ταινία και σταδιακά, σταματά να δείχνει ενδιαφέρον για αυτές τις δραστηριότητες.
Ραντεβού και υποχρεώσεις
- Υγιής ηλικιωμένος: Μπορεί να ξεχάσει το ραντεβού με το γιατρό του, αλλά αυτό συμβαίνει σπάνια.
- Ηλικιωμένος με άνοια: Ξεχνά συστηματικά τα ραντεβού, τις υποχρεώσεις του, τα φάρμακά του κλπ και χρειάζεται υπενθύμιση ή ακόμα και τη βοήθεια ενός δικού του ανθρώπου για να είναι συνεπής.
Αποφάσεις
- Υγιής ηλικιωμένος: Ενδέχεται περιστασιακά να παίρνει αποφάσεις που κατά την άποψη των οικείων του δεν είναι απολύτως σωστές.
- Ηλικιωμένος με άνοια: Η κρίση του είναι εμφανώς μειωμένη με αποτέλεσμα να παίρνει διαρκώς λανθασμένες αποφάσεις, ακόμα και αποφάσεις που θέτουν σε κίνδυνο τον ίδιο ή τους άλλους.
Αν αισθάνεστε ότι ξεχνάτε περισσότερο απ’ ότι θα έπρεπε για την ηλικία σας, μην κλείσετε τα μάτια στο πρόβλημα.
Προγραμματίστε άμεσα ένα ραντεβού για έναν προληπτικό έλεγχο των νοητικών σας λειτουργιών στο Κέντρο Διαταραχών Μνήμης καλώντας στο 6993 305422.
Όλγα Λυμπεροπούλου
Γνωστική νευροψυχολόγος, M.Sc.
Ειδίκευση στην 3η Ηλικία και τις Άνοιες
Υπεύθυνη Κέντρου Διαταραχών Μνήμης
Τηλέφωνο για ραντεβού: 6993 305422
* Διαβάστε το άρθρο όπως αναδημοσιεύθηκε στη Huffington Post Greece εδώ.
